Ongewenst gedrag komt helaas ook voor in de culturele sector. Hoe kun je grensoverschrijdend gedrag herkennen en voorkomen? In dit artikel – waarvan de inhoud werd ontwikkeld door LKCA – vind je tips en kennis om de preventie en aanpak van grensoverschrijdend gedrag beter te regelen.

Voordat we beginnen met de tips, eerst de spotlights op een actuele mogelijkheid om je verder te verdiepen in dit belangrijke onderwerp!

Hoe zorg je ervoor dat iedereen zich welkom en veilig voelt in de amateurkunst? Vanuit de amateurkunstsector komen gelukkig nog niet veel meldingen van ongewenst gedrag naar buiten. Dat betekent niet dat alle deelnemers en beoefenaars dan ook altijd sociale veiligheid ervaren.

Maar waar begin je als amateurkunstgroep? Welke maatregelen zijn er nodig om de sociale veiligheid te vergroten? Op de site van LKCA vind je kennis en tips om de preventie en aanpak van grensoverschrijdend gedrag beter te regelen.

De Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV) organiseert op 04-09-2023 om 19:30 de webinar ‘Bij ons gebeurt dat niet – informatie over het voorkomen van grensoverschrijdend gedrag’. Meer informatie lees je hier.

NOV geeft ook trainingen vertrouwenscontactpersoon (VCP). De eerstvolgende is op 14 september in Nijmegen, van 9:30 tot 16:30. Meer informatie lees je hier.

Ongewenst en grensoverschrijdend gedrag

De term ‘grensoverschrijdend gedrag’ is heel breed. Vaak wordt als eerste gedacht aan ongewenste seksuele intimiteit, maar grensoverschrijdend gedrag is ruimer dan dat. Ook zaken als pesten en buitensluiten, racistische of seksistische ‘grapjes’, discriminatie en intimidatie vallen daaronder. Elke vorm van gedrag of toenadering die door iemand als gedwongen en/of ongewenst wordt ervaren, kan gezien worden als ongewenst en grensoverschrijdend gedrag.

Preventief beleid

Om een omgeving te creëren waarin aandacht is voor sociale veiligheid en het tegengaan van grensoverschrijdend gedrag, is beleid op preventie erg belangrijk. Met het oog op sociale veiligheid is het van belang dat muziekverenigingen aandacht hebben voor onderstaande 4 punten.

1. Gedragscode

In de gedragscode worden regels en afspraken beschreven die als basis dienen om respectvol en op een fijne manier met elkaar om te gaan. De gedragscode geeft aan dat er geen ruimte is voor bijv. discriminatie, agressie of ongewenste intimiteiten.

Naast de gedragsregels biedt de gedragscode van Harmonieorkest Vleuten een duidelijke uitleg en onderbouwing waarom sociale veiligheid en omgangsregels van belang zijn binnen het orkest. Daarbij worden specifiek ook kinderen en leden met een verstandelijke beperking benoemd. In de gedragscode is extra aandacht voor pesten en seksueel grensoverschrijdend gedrag. De gedragscode is gericht op medewerkers en vrijwilligers van het orkest. Onze BBM gedragscode vind je hier.

Gebruik ook deze voorbeeld gedragscode van LKCA. Herschrijf het, pas het aan zodat het past bij jouw vereniging.

2. Veilige omgeving

Een veilige omgeving creëer je door te laten zien dat leden en betrokkenen zich welkom en veilig mogen voelen bij jouw organisatie. Ongewenst gedrag wordt bespreekbaar gemaakt en actief tegengegaan. Daarnaast is er binnen de organisatie de mogelijkheid om steun te zoeken of je verhaal kwijt te kunnen bij een luisterend oor, bijvoorbeeld bij een vertrouwenscontactpersoon of preventiemedewerker.

Voorbeeld:

Naar aanleiding van vragen op de Algemene Leden Vergadering werd bij Muziekvereniging Soli uit Hoofddorp een werkgroep opgericht die ernaar streeft dat iedereen bij de vereniging ‘in veilige handen’ is. Naast de omgangsregels en het meldprotocol maakt de vereniging het onderwerp ook bespreekbaar door speciale brochures voor minderjarige leden en ouders en drie vertrouwenspersonen. Op die manier straalt Soli uit dat ze een veilig omgeving van belang vinden, “omdat iedereen zich prettig en veilig moet kunnen voelen binnen onze vereniging.”

3. Melding

Zorg dat leden en betrokkenen weten bij wie ze terechtkunnen voor een melding in het geval van (of verdenking van) grensoverschrijdend gedrag en ongewenste situaties. Zorg dat er een vertrouwenspersoon of vertrouwenscontactpersoon voor hen beschikbaar is.

Voorbeeld:

In de gedragscode van het Brabants Muziek-Theater is een uitgebreid ‘meldprotocol’ te vinden. Hierin wordt beschreven hoe en wanneer je bij vermoedens van grensoverschrijdend gedrag moet handelen. Alle medewerkers en vrijwilligers hebben een signaleringstaak: “Iedereen die seksueel misbruik vermoedt, of erover hoort, is verplicht dit te melden bij het bestuur”. Het handelen op eigen houtje, of het uithoren van slachtoffer of dader, wordt afgeraden.

4. Aannamebeleid

Heb aandacht voor de achtergrond en het gedrag van het artistiek kader, vrijwilligers, bestuur en andere betrokkenen. Maak een bewuste keuze over het aanvragen van VOG’s en het bespreken en ondertekenen van de gedragscode.

Voorbeeld

Bij de vrijwilligersoproep van het Kathedrale Koor Utrecht wordt vermeld dat de VOG-aanvraag voor vrijwilligers gratis wordt verzorgd door het bestuur. Ook aan nieuwe leden wordt gevraagd om een VOG-verklaring te overleggen “omdat zowel kinderen als jongeren in het koor zingen en hun persoonlijke veiligheid wordt gewaarborgd.”